ماده 92 قانون ثبت اشعار می دارد : مدلول کلیه اسناد رسمی راجع به دیون و سایر اموال منقول بدون احتیاج به حکمی از محاکم عدلیه لازم الاجرا است؛ مگر در مورد تسلیم عین منقولی که شخص ثالثی متصرف و مدعی مالکیت آن باشد. مستفاد از متن ماده مارالذکر این است که اصولا اجرای اسناد رسمی و قبوض اقساطی لازم الاجرا مشمول آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی می باشد؛ مگر در خصوص تسلیم مال منقولی که در تصرف شخص ثالث بوده و ثالث نسبت به آن ادعای مالکیت دارد.
نحوه اجرای اسناد رسمی و قبوض اقساطی لا زم الاجرا
اجرای اسناد رسمی و قبوض اقساطی لازم الاجرا مستلزم صدور اجرائیه از سوی مرجع صالح و به تقاضای ذی نفع است. اجرائیه ثبتی، ورقه ای رسمی است که از سوی مرجع ثبتی جهت اجرای مفاد یک سند لازم الاجرا صادر می شود. قبوض اقساطی نیز در معاملات اقساطی نظیر قرارداد فروش اقساطی و یا اجاره نامه ها به عده اقساط موضوع سند صادر می شود.
موارد صدور اجرائیه ثبتی
مهم ترین موارد صدور اجرائیه به شرح ذیل است:
1-اسناد رسمی نسبت به دیون و اموال
تادیه دیون و تسلیم اموال موضوع اسناد رسمی را می توان از طریق دفاتر اسناد رسمی مورد پیگیری قرار داد. دفاتر اسناد رسمی موظفند به درخواست ذی نفع سند و در صورت احراز سایر شرایط لازم، اقدام به صدور اجرائیه نمایند.
2-اسناد رسمی نسبت به املاک ثبت شده
تعهدات راجع به املاک دارای سابقه ثبتی که برای آنها سند رسمی مالکیت صادر شده، از طریق دفاتر اسناد رسمی قابل اجرا است.
3-مهریه مندرج در سند نکاحیه رسمی
مهریه مندرج در اسناد نکاحیه رسمی نیز با صدور اجرائیه قابل مطالبه است. ارائه سند نکاحیه به دفترخانه برای صدور اجرائیه الزامی است و اجرائیه صادره به آخرین نشانی متعهد ابلاغ خواهد شد.در خصوص مهریه مندرج در اسناد ازدواج و طلاق تنظیم شده در کنسولگری های خارج از ایران نیز، با ارائه اصل سند و تاییدیه وزارت امور خارجه می توان تقاضای صدور اجرائیه نمود.
4-تعهداتی که ضمن سند نکاح، طلاق یا رجوع شده باشد
چنانچه طرفین به وسیله درج شرط در سند نکاحیه، طلاق یا رجوع از طلاق، تعهداتی را در قبال طرف مقابل پذیرفته باشند، صدور اجرائیه برای الزام متعهد به اجرای تعهدات امکانپذیر است.
5-اسناد رسمی نسبت به مورد وثیقه و اجاره اعم از ثبت شده یا ثبت نشده
در مورد املاک موضوع وثیقه و قراردادهای اجاره تابع قانون روابط موجر و مستاجر نیز دفتر اسناد رسمی اقدام به صدور اجرائیه می نماید.
6-چک های صادره عهده بانک ها
دارنده چک بلا محل می تواند جهت وصول چک برگشتی، از اداره ثبت محل تقاضای صدور اجرائیه نماید؛ به شرط آنکه صدور گواهی عدم پرداخت وجه چک به سبب عدم مطابقت امضا مندرج در چک با نمونه امضا موجود در بانک نباشد.
7-قراردادهای بانکی
قرارداد مضاربه، فروش اقساطی، قرارداد اجاره به شرط تملیک، مشارکت مدنی و قرض الحسنه منعقد شده توسط بانک ها در حکم اسناد لازم الاجرا و تابع مفاد آیین نامه اجرایی اسناد رسمی است.
8-قبوض اقساطی
صدور اجرائیه های مربوط به قبوض اقساطی نیز حسب مورد با دفترخانه یا ثبت محل می باشد.
9-هزینه های مشترک آپارتمان ها
در صورتی که مالک از پرداخت هزینه های مشترک آپارتمان امتناع نماید، مدیر یا هیات مدیره ساختمان با ارسال اظهارنامه ای، مبلغ بدهی را به همراه صورت ریز آن به اطلاع مالک می رساند. اگر ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، مبلغ مورد ادعا پرداخت نشود، مدیر یا مدیران می توانند بدهکار را از امکانات مشترک آپارتمان محروم نمایند و اگر در این صورت نیز مالک اقدام به تسویه حساب نکند، امکان صدور اجرائیه علیه بدهکار وجود دارد.
10-اسناد عادی گیرندگان وام از بانک کشاورزی
اسناد عادی که از طرف گیرندگان وام به شعب و نمایندگی های بانک کشاورزی داده میشود و همچنین اسناد مربوط به وام صندوقهای روستایی وشرکت های تعاونی و اتحادیه های تعاونی روستایی در حکم اسناد رسمی و لازمالاجرا است.
11-رای کمیسیون ماده 77 شهرداری
مطابق ذیل ماده 77 قانون شهرداری ها، بدهی هایی که به موجب رای این کمیسیون تشخیص داده شود طبق مقررات مربوط به نحوه اجرای مفاد اسناد رسمی قابل وصول می باشد. دایره اجرای اداره ثبت اسناد و املاک، به درخواست ذی نفع اقدام به صدور اجرائیه می نماید و ضمن ابلاغ مفاد اجرائیه از مودی می خواهد ظرف 10 روز مبادرت به اجرای آن نماید و در صورتی که قادر به اجرا نمی باشد مراتب عدم تمکین و صورت جامع دارایی خود را به این اداره تقدیم نماید. کلیه اقدامات پیش بینی شده در راستای اجرای مفاد اسناد رسمی از قبیل توقیف اموال مدیون، تامین طلب و … در مورد مودی عوارض شهرداری نیز قابل اعمال می باشد.
12-مطالبه عوارض موضوع قانون نوسازی و عمران شهری
در صورتی که عوارض یا حق مرغوبیت موضوع قانون نوسازی و عمران شهری به یک ملک تعلق بگیرد و قطعی شود، ادارات و دوایر اجرای ثبت بنا به تقاضای شهرداری مکلف به صدور اجرائیه و تعقیب عملیات اجرایی طبق مقررات مربوط به اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا می باشند.
13-تخلیه فروشگاه ها و غرفه های احداثی در پایانه ها و مجتمع های خدمات رفاهی
تخلیه فروشگاه ها و غرفه های احداثی در پایانه ها و مجتمع های خدمات رفاهی در صورت تخلف مستاجر از مفاد اجاره نامه یا انقضاء مدت اجاره با اخطار قبلی یک ماهه از طریق دفتر اسناد رسمی و دوایر اجرای ثبت امکانپذیر است.
14-برگ وثیقه انبارهای عمومی
دارندگان برگ وثیقه انبارهای عمومی می توانند طبق مفاد آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا تقاضای صدور اجرائیه نمایند.
15- قانون وصول بهای آب سازمان ها و شرکت های تابع وزارت آب و برق
قراردادهایی که از طرف سازمان ها و شرکت های آبیاری که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به دولت باشد، با استفاده کنندگان از آب در هر مورد منعقد میشود، در حکم اسناد رسمی بوده و در صورت عدم پرداخت بهای آب به وسیله ثبت محل لازمالاجرا است.
وفق ماده 34 قانون توزیع عادلانه آب، آب مصرف کننده ای که بدهی خود بابت بهای آب را ظرف مهلت مقرر نپردازد، قطع می شود. اگر مصرف کننده در این صورت نیز اقدام به پرداخت بدهی نکند، صورت بدهی جهت صدور اجرائیه به اداره ثبت محل ارسال خواهد شد. چنانچه قطع آب به جهت مغایرت با حقوق اشخاص ثالث یا به علت موازین فنی امکانپذیر نباشد، آب بها و عوارض از طریق اداره ثبت اسناد و املاک محل وصول خواهد شد.
16- وصول بهای برق
وصول بهای برق مصرفی و سایز هزینه های مربوطه توسط شرکت های تابعه وزارت نیرو از طریق اداره ثبت اسناد و املاک میسر است. مدارک و قبوض پرداخت نشده باید به تقاضای صدور اجرائیه منضم شود.
17- آرا هیات داوری بورس
آرا صادره از سوی هیات داوری بورس قطعی و لازم الاجرا است و اجرای آن بر عهده ادارات و دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک است.
18- وصول مطالبات شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران
طبق بند 5 ماده 53 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، مطالبات شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران در حکم مطالبات مستند به اسناد لازم الاجراء می باشد. متقاضی صدور اجرائیه باید صورت حساب مطالبات خود را به دفتر اسناد رسمی ارائه دهد.
19- وصول مطالبات و پرداخت های خسارت بیمه گر و صندوق تامین خسارت های بدنی
مطابق تبصره 2 ماده 8 قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، اسناد پرداخت خسارت از سوی بیمه گر در حکم اسناد لازم الاجرا بوده و از طریق ادارات اجرای ثبت قابل مطالبه و وصول می باشد.
شرایط لازم جهت صدور اجرائیه
احراز شرایط ذیل برای صدور اجرائیه الزامی است :
1- ذی نفع بودن متقاضی و درخواست صدور اجرائیه توسط وی
2- وجود تعهد
3- انقضا سررسید تعهد
4-محقق الوقوع، منجز و غیرمشروط بودن تعهد
هرگاه سردفتر در صدور اجرائیه با اشکالی روبرو شود، باید از صدور آن خودداری کرده و ظرف 24 ساعت با طرح صریح اشکال از ثبت محل استعلام و کسب تکلیف نماید.
چنانچه شخصی دستور اجرای اسناد رسمی را مخالف با مفاد سند یا مخالف قانون دانسته یا از جهت دیگری شکایت از دستور اجرای سند رسمی داشته باشد، می تواند جهت ابطال اجرائیه صادر شده اقامه دعوا نماید.
ابلاغ اجرائیه
ابلاغ اجرائیه صادر شده به متعهد برای آغاز عملیات اجرایی و تعلق حق الاجرا به سند موضوع عملیات ضروری است. ابلاغ اجرائیه غالبا به صورت الکترونیکی انجام می شود.
در فرضی که بدهکار و صاحب وثیقه در اسناد وثیقه ای متعدد باشند، اجرائیه باید به هر دو ابلاغ شود. عملیات اجرایی پس از ابلاغ به بدهکار و صاحب وثیقه آغاز می شود و تا زمانی که اجرائیه به هردو ابلاغ نشده باشد، انجام اقدامات اجرایی میسر نمی باشد. در قراردادهای ذمه ای مثل قراردادهای بانکی یا چک هایی که توسط ثالث به عنوان ضامن امضا شده، اجرائیه علیه بدهکار و ضامن صادر خواهد شد. عملیات اجرایی علیه هریک از مسئولین پس از ابلاغ اجرائیه به ایشان آغاز می شود و برخلاف اسناد وثیقه ای شروع عملیات اجرایی علیه متعهدین منوط به ابلاغ اجرائیه به سایرین نخواهد بود.
مرجع صالح جهت صدور اجرائیه
مرجع صالح جهت صدور اجرائیه حسب مورد می تواند دفتر اسناد رسمی یا اداره ثبت محل باشد.
- موارد صلاحیت دفتر اسناد رسمی برای صدور اجرائیه:
1-صدور اجرائیه معاملات شرطی و رهنی
2-صدور اجرائیه راجع به تعهدات مندرج در سند نکاح، طلاق و رجوع و همچنین مهریه منقول با دفترخانه ازدواج و طلاق مربوطه است و نسبت به مهریه غیر منقول، با دفترخانه ای است که سند ملک را ثبت کرده است.
3-صدور اجرائیه قبوض اقساطی مشروط
4-صدور اجرائیه سند اجاره و وثیقه
5-صدور اجرائیه اسناد رسمی لازم الاجرا نسبت به دیون و اموال منقول
6-صدور اجرائیه اسناد رسمی لازم الاجرا نسبت به املاک ثبت شده
- موارد صلاحیت اداره ثبت محل برای صدور اجرائیه:
1-صدور اجرائیه قبوض اقساطی غیر مشروط
2-صدور اجرائیه چک های صادره عهده بانک های ایرانی داخل کشور (صدور اجرائیه چک های صادره عهده بانک های ایرانی خارج از کشور با اداره ثبت تهران است.)
3-صدور اجرائیه قراردادهای بانکی
4- صدور اجرائیه قراردادهای شرکت تعاونی
5- صدور اجرائیه مطالبه شارژ آپارتمان ها
6- صدور اجرائیه آراء صادره از سوی کمیسیون ماده 77 شهرداری
7- صدور اجرائیه آراء صادره از سوی کمیسیون قانون وصول بهای آب و صدور اجرائیه آّب بها
8- صدور اجرائیه آراء داوری بورس اوراق
9- صدور اجرائیه برگ وثیقه انبارهای عمومی
10- صدور اجرائیه قبض تخلیه فروشگاه ها و غرفه های احداثی در پایانه ها و مجتمع های خدمات رفاهی
11- صدور اجرائیه بهای برق