قولنامه ، تعریف آن و آثار مربوط به آن از موضوعات مهمی است که لازم است به آن پرداخته شود. چرا که کاربرد زیادی در دعاوی ملکی دارد. و روشن شدن احکام آن میتواند از بروز دعاوی و اختلافات مربوط به آن جلوگیری کند.
قولنامه چیست ؟
قولنامه متشکل از دو واژه قول و نامه است. و با کنار هم قرار دادن این دو کلمه با توجه به معنای آنها پاسخ سوال قولنامه چیست کاملاً مشخص خواهد شد. قولنامه سندی است که در این سند تعهدات و قولهایی در زمینه خاص نوشته میشود. به قولنامه پیش قرارداد یا وعده قرارداد نیز می گویند .در واقع قولنامه قراردادی است که بر طبق این قرارداد طرفینی که در آینده نزدیک می خواهند با یکدیگر عقودی را منعقد کنند تعهد میکنند که در زمان مقرر به تعهد ها و قول های خود در رابطه با هر آنچه که در قولنامه ذکر شده است به طور کامل عمل نمایند.
قولنامه یک نوع قرارداد اولیه بین دو طرف ذینفع در قرارداد می باشد. مثلا وقتی یک فروشنده میخواهد ملک خود را بفروشد و فردی دیگر خریدار آن است تمامی شروط این خرید و فروش و معامله طی یک قرارداد به نام قولنامه نوشته میشود و به امضای طرفین می رسد. این خرید و فروش ممکن است با رد و بدل کردن وجه و به صورت کاملاً نقد انجام بپذیرد. و یا ممکن است به شکل پرداخت مبلغ تعیین شده و به طور دقیق و کامل در چند قسط در مدت زمان های مشخص شده صورت گیرد. آنچه که در این میان اهمیت دارد این است که تمامی این جزئیات باید به طور دقیق و کامل و بدون کوچکترین کم و کاستی در قولنامه ذکر شود. همچنین هرگونه مطلب دیگری که لازم است بین طرفین مشخص شود یا شرط شود در قولنامه نام برده می شود .
یکی از مطالب مهم که ذکر کردن آن در قولنامه اهمیت دارد اطلاعات کامل مربوط به سند است. که ضروری است کاملاً مطابق با اطلاعات سند ملکی که قرار است به فروش برسد در قولنامه درج شود .همچنین لازم است مطالب مهم به اطلاع طرفین قرارداد یعنی فروشنده و خریدار برسد. پس از اینکه قولنامه با توافق طرفین نوشته شد آن را امضا میکنند. و این قولنامه تا زمانی که معامله انتقال سند و انتقال وجه به طور کامل انجام نگرفته است دارای اعتبار می باشد .موضوع تنظیم قولنامه از موضوعات مهم حقوقی است که انجام آن و تنظیم قولنامه بدون داشتن اطلاعات کافی میتواند دردسرساز شود .بنابراین بهتر است از کمک یک وکیل دادگستری و مشاور حقوقی در زمینه قولنامه و تنظیم آن بهره بگیرید.
دلیل اعتبار قولنامه
قولنامه یک قرارداد و توافق است از طرفی ماده ۱۰قانون مدنی مقرر می دارد که:« تمامی قرارداد های خصوصی که بین افراد منعقد می شود چنان چه مخالف صریح قانون نباشد یعنی منافاتی با قوانین امری و نظم عمومی واخلاق حسنه جامعه نداشته باشد نسبت به افرادی که آن را منعقد کرده اند نافذ و معتبر است .» لذا قولنامه نیز در چهارچوب همین ماده قابل توجیه است. و می توان آن را معتبر تلقی کرد. از طرفی با معتبر تلقی شدن قولنامه طبق ماده ۱۰ قانون مدنی طرفین آن متعهد هستند که به تعهدات و قول های خود عمل کنند و به آن ها پای بند باشند.
آثار حقوقی قولنامه
در قولنامه، فروش ملک یا هر مورد دیگری در زمان آینده از طرف فروشنده و تعهد پرداخت میزان مبلغ مقرر شده به عنوان بیعانه و همچنین پرداخت مابقی ثمن معامله هنگام فروش قطعی توسط خریدار به طور کامل و با ذکر تمام شروط و جزئیات نوشته میشود. در واقع ممنوع بودن فروش موضوع قولنامه به فرد یا افرادی دیگر غیر از خریدار قید شده در آن از جمله آثار حقوقی قولنامه به حساب می آید. یعنی با وجود اینکه قولنامه دلیلی برای انتقال مالکیت موضوع مورد معامله نمی باشد ولی مانع انجام گرفتن معامله دیگر از طرف فروشنده بر روی موضوع قولنامه خواهد شد .
و اگر معاملات مکرر ی بر روی آن ملک انجام شده باشد تمامی آنها قابلیت باطل شدن از طریق پیگیری در دادگاه صالح را خواهند داشت. چنانچه تعهدات نوشته شده در قولنامه توسط هر کدام از طرفین انجام نشود آن ها میتوانند به قولنامه استناد کنند و از این طریق به احقاق حق خود بپردازند. یعنی خریدار می تواند با فراهم کردن مابقی مبلغ ثمن مورد معامله و با انتخاب یک وکیل فروشنده را الزام به تنظیم سند رسمی کرده و الزام فروشنده را به انتقال رسمی موضوع مورد معامله خواستار شود.
همچنین فروشنده می تواند خریدار را به انجام تمامی تعهدات مندرج در قولنامه اجبار کرده و ثمن مورد معامله را مطالبه کند .علاوه بر این چنان چه وجه التزامی نیز به علت انجام نگرفتن تعهدات نوشته شده در قولنامه داخل قولنامه ذکر شده باشد طرفین قادر خواهند بود با اثبات تقصیر و یا قصور انجام گرفته در این رابطه جبران خسارت و خسارات وارده را خواستار شوند .
به طور کلی قولنامه در محاکم حقوقی ایران پذیرفته شده است. و در صورتی که صحت آن اثبات شود دارای اعتبار میباشد. و آثار حقوقی خاص خود را بر جای خواهد گذاشت.
نکته قابل توجه این است که در حال حاضر در رویه دفاتر املاک و دادگاهها به جای قولنامه کلمه بیع نامه را ذکر میکنند و تقریباً دیگر واژه قولنامه کاربردی ندارد. لذا بهتر است مردم جهت جلوگیری از مشکلات احتمالی که ممکن است به وجود بیاید و دردسرساز شود به صراحت فروشنده ،خریدار و مورد معامله را قید نمایند تا حکایت از انتقال و فروش داشته باشد.
خریدار در قرارداد قولنامه باید به چه نکاتی توجه کند؟
- خریدار باید مشخصات مالی را که قصد خرید آن را دارد، با آنچه در سند قید شده است، مطابقت دهد و روشن شود که مال در وثیقه یا رهن یا در توقیف نباشد. اگر مورد معامله، ملک است، بررسی شود که مواردی مانند آب، برق، گاز، تلفن، پارکینگ و انباری به طور روشن در سند توصیف شده باشد.
- اگر کسی که قولنامه را امضا میکند، خود مالک نیست، بلکه وکیل یا ولی یا قیم مالک است، دلایل احراز سمت آنها بررسی تا مشخص شود، آیا وکیل در وکالتنامه خود حق فروش و گرفتن قیمت مال را دارد یا خیر؟ و اگر امضاکننده ولی مالک است مطمئن شود در زمان امضای برنامه توسط ولی، کودک بالغ نشده است .همچنین در جایی که امضا کننده قیم مالک است باید روشن شود آیا قیم به تنهایی حق فروش مال مولی علیه خود را دارد یا با دخالت مقام قضایی چنین حقی برای آن در نظر گرفته شده است.
- اگر مورد معامله از طریق ارث به فروشنده رسیده باید گواهی انحصار وراثت را ببیند. و فتوکپی برابر اصل آن را نیز از فروشنده بگیرند و همچنین تسویه حساب مالیات بر ارث را نیز ملاحظه کند.
- خریدار مطمئن شود که فروشنده ممنوع المعامله یا مشمول فراری نظام وظیفه نباشد که در این حالت فروشنده قادر به انتقال رسمی ملک به خریدار نخواهد بود.
- اگر فروشنده خیلی پیر یا مریض احوال است و حرکات غیر عادی دارد خریدار باید این احتمال را بدهد که فروشنده محجور است و برای اطمینان به اداره سرپرستی محجورین مراجعه کند و مطمئن شود که نام فروشنده در میان اسامی محجورین اداره نباشد .
- تا زمانی که مورد معامله را دریافت نکرده یا با سند رسمی به او منتقل نشده است از پرداخت کل قیمت مورد معامله خودداری کند .
- اگر شخصی قصد خرید ملک مسکونی، تجاری و اداری را دارد مطمئن شود که ملک مزبور در تصرف مستاجر نباشد و اگر چنین بود در قرارداد ترتیب مهلت و ضمانت اجرای بیرون رفتن مستاجر قید شود.
- خریدار سعی کند تمام پرداختی ها به وسیله یک چک تضمینی انجام شود. تا در صورتی که فروشنده منکر دریافت وجه شود وسیلهای برای اثبات پرداخت خود داشته باشد .
نکاتی که باید فروشنده در قرارداد قولنامه باید به آنها توجه کند
- از توان مالی خریدار برای پرداخت قیمت معامله اطمینان حاصل شده و شروطی در قرارداد آورده شود که در صورت عدم پرداخت قیمت یا ناتوانی از پرداخت قیمت معامله، برای فروشنده حق بر هم زدن معامله وجود داشته باشد.
- فروشنده مورد معامله را قبل از دریافت تمام قیمت به خریدار تحویل ندهد و حتماً در خصوص پرداخت مابقی قیمت از طرف خریدار زمان تعیین شده و این نکته که گفته شود که در صورت عدم پرداخت در تاریخ مقرر فروشنده می تواند فسخ معامله را اعلام کند و معامله را بر هم زند.
- اگر مالکان متعدد بوده و یکی از آنها عهدهدار مذاکره و خریدار باشد حتماً باید زیر قولنامه را همه مالکان امضا کنند وگرنه یک نفر وکالت در فروش بدهد که در این صورت وکیل از طرف همه مالکان قولنامه را امضا میکند .
- اگر فروشنده قیمت معامله را از طریق چک دریافت میکند باید توجه داشته باشد که در صورت برگشت خوردن چک به تنهایی نمیتواند وجه چک را مطالبه کند و نمی تواند معامله را بر هم زند مگر اینکه چنین شرطی را در قرارداد گنجانده باشند.